De Tien Geboden according to Antoine Bodar (Online gekocht voor € 1,30 bij Trouw)

Laatst had ik een afspraak met een zeer gewaardeerde ex-priester.
Eentje uit de categorie ‘Zelf op zoek gegaan, zelf een spirituele pad gehakt in de jungle van dogmatische onzin en in conflict geraakt met de kerk.’ Hij is uit zijn monniksorde gegooid.

Een voorbeeld uit de categorie die ik bedoel is de Duitse priester Willigis Jäger, die  pas twaalf jaar geleden van de vorige paus in diens vorige functie een Ratzinger spreek-, schrijf- en celebreerverbod kreeg opgelegd. (http://nl.wikipedia.org/wiki/Willigis_J%C3%A4ger).

Ik had een aantal punten die ik met deze ex-priester  wilde doornemen. Onder meer stond de naam Bodar op mijn lijstje.
We hadden afgesproken in De Roos in het Amsterdamse Vondelpark.
Wachtend bladerde ik door het dagblad Trouw dat daar op tafel lag.
En jawel hoor, daar was ie weer, Antoine Bodar, deze keer gevraagd naar zijn commentaar aan de hand van de  De Tien Geboden.

Antoine Bodar doet weer waar hij goed in is en waarvoor hij kennelijk is ingehuurd: hij verkondigt de meest conservatieve opvattingen van de roomse kerk alsof ze natuurlijke universeel geldende en geldige gegevens zijn. En debiteert een originele prive-opvatting over waarom het homohuwelijk niet okay is. En vertelt over zijn spontane nachtelijke zaadlozingen.
Genoeg redenen om alle tien de alineas even met u langs te lopen met ook van deze kant wat openhartigs. Daar gaat ie dan:

Antoine Bodar | Gezonde spanning tussen de leer en het leven

Mijn grote bezwaar tegen de denkconstructie van waaruit ik Antoine Bodar zie opereren is vervat in deze titel. Bodar verdedigt het extreme in de opvattingen van zijn kerk als een soort ideaal, de leer. En geeft dan grif toe dat de leer niet altijd, zelfs vaak niet is te leven. Maar je moet het wel nastreven en dan leef je met in een gezonde spanning tussen leer en leven. Hierover heb ik een heel gesprek gevoerd met genoemde ex-priester. Mijn conclusie is in feite een verwijt tegen de constructie van het onhaalbare ideaal en de dwang om het toch na te streven: mensen worden veroordeeld  tot sjoemelen.
Tot welke ongezonde spanningen dit in de wereld van de priesters zelf heeft geleid ontrolt zich nog steeds voor onze ogen: Ontucht, horen, zien en zwijgen. Sjoemelen.

Antoine Bodar (‘s Hertogenbosch, 1944) is rooms-katholiek priester, kunsthistoricus en schrijver. Hij woont en werkt in Rome, maar komt regelmatig voor lezingen en optredens naar Nederland.

I Gij zult de here uw god aanbidden en hem liefhebben met geheel uw hart, geheel uw ziel en met al uw krachten
“Ik geloof in de drie-ene God – Vader, Zoon en Heilige Geest – maar het meest dichtbij is Christus. Niet alleen omdat hij wordt afgebeeld, maar ook omdat hij in het Nieuwe Testament voortdurend aan het woord is. Hij is mijn leermeester. Hij stimuleert mij om mijn ongeduld tegen te gaan en mijzelf te oefenen in mildheid. Dat is voor mij een dagelijkse noodzaak.”

Als ik zo vrij mag zijn, u wordt ook voortdurend afgebeeld en u bent ook voortdurend aan het woord. Dat maakt u er voor mij niet geloofwaardiger op, integendeel.
U omschrijft uzelf hier als een uiterst ongeduldig  en niet milde persoon.
(En ja, dat voel ik steeds onder de charismatische saus).
Hoe het werkt snap ik niet, maar wat prettig voor u dat Christus u helpt bij de dagelijkse noodzaak hier tegen op te treden.

II Gij zult de naam van de heer uw god niet zonder eerbied gebruiken
“Voor protestanten is ‘Gossie!’ vaak al een probleem. Wij katholieken doen daar niet zo moeilijk over. Overigens: ik heb vele zwakheden, maar u zult mij niet horen vloeken omdat ik dat bijzonder onesthetisch vind. En als iemand ‘Jezus Christus!’ roept, zeg ik: ‘Zullen we die er nu maar even buiten laten?’.

U haalt hier ‘zonder eerbied’ en ‘esthetisch’ door elkaar. Heel subtiel een beetje elitair voor mijn gevoel. Vloeken is voor barbaren.

Dit gebod gaat niet alleen over God, het gaat ook over mensen en hoe we rekening moeten houden met elkaar. Vrijheid van meningsuiting betekent niet dat je altijd alles maar moet kunnen zeggen. Het is goed om een zekere graad van wellevendheid in ogenschouw te nemen. Waarom geven we elkaar niet iets meer ruimte? Behoorlijke omgangsvormen, daar wordt volgens mij niemand slechter van.”

U geeft met al uw wellevendheid mensen soms helemaal geen ruimte (Zie de verkrachte en zwangere mevrouw later in uw tekst. U steunt slechts wellevend op uw dogma’s).

III Gij zult de dag des heren heiligen
“Op de dag des Heren kan ik natuurlijk nooit rust nemen en ook doordeweeks houd ik ruimte voor vragen, ontmoetingen, enzovoort, maar ik probeer eveneens… wacht, ik zal u een voorbeeld geven: vanochtend werd ik op mijn huistelefoon, een geheim nummer in feite, gebeld door een mevrouw die zei: ‘We hebben een nieuwe paus’. Ik bleef stil. Licht geïrriteerd, ik geef het toe. ‘Hallo, bent u daar nog?’ ‘Ja mevrouw, ik luister.’ Enfin, ze vond het mooi dat Franciscus zo voor de armen opkwam, maar ze vroeg zich af of hij zich ook realiseerde dat er hier, in het westen, ook armen onder rijken waren. En hoe ze hem dat zou kunnen laten weten. Ik zei: ‘Mevrouw, schrijft u hem een brief. Paus Franciscus, Vaticaanstad, Italië. Komt altijd aan. Het kan even duren, maar u zult zeker antwoord krijgen’. Achteraf neem ik het mezelf kwalijk dat ik zo korzelig en weinig toeschietelijk ben geweest, maar ik kan soms niet anders, begrijpt u? Ik moet een zekere afstand bewaren. Anders word ik opgegeten.”

Hier zet u heel subtiel (u bent daar goed in) het heiligen van de dag des heren in de contekst van het heiligen van de privacy van de heer Bodar.
Als ik zo vrij mag zijn, u maakt een vergissing. U zegt, na de beschrijving van een situatie waar u de smoor in had, dat het een keuze was om u ‘korzelig en weinig toeschietelijk’ te gedragen. Dat u dit welbewust deed om te overleven.
Dit is een rationalisatie van een automatische handeling, waarvan u zichzelf de schuld geeft.
Als u beter, preciezer, gedetailleerder, eerlijker kijkt naar wat er in feite gebeurde, zul je zien dat het gedrag volkomen vanzelf zich ontrolde. En dat deze emotionele reactie al voortkomt uit gedachten die we over onszelf hebben. Vipassana meditatie kan hierbij zeer behulpzaam zijn. (Wellicht kunt u een en ander leren van de nog tot uw kerk behorende collega Willigis Jäger).

IV Eer uw vader en uw moeder
“Van mijn moeder heb ik veel gehouden. Voor mijn vader ben ik als jongen altijd bang geweest. Later in zijn leven heeft hij een grote mildheid ontwikkeld, maar gedurende mijn jeugd heeft hij mij zeer streng beoordeeld. Ik was een teleurstelling voor hem. Ik was niet stoer, zoals mijn twee jaar oudere broer. Mijn moeder moest mij echt naar buiten sturen, maar ik wilde niet voetballen of in bomen klimmen. Er waren maar twee dingen die ik leuk vond: priestertje spelen en schooltje spelen.

Ik had ook niet zo’n hoge dunk van mijn vader. Hij was een echte hongerlijer, een beetje onbehouwen, iemand die altijd van die hele grote happen nam… Ik moest altijd flink zijn van hem – ‘Kan-ik-niet ligt op het kerkhof, en ken-ik-niet ligt ernaast’ – en als ik niet goed genoeg mijn best deed, kreeg ik een tik. Als hij me sloeg, zakte hij voor mijn gevoel heel diep weg in de bodem; dat hij het niet anders dan met slaag kon oplossen vond ik bijzonder onbeschaafd. Hij was mij in die jaren totaal vreemd, op één keer na. Ik was een jaar of twaalf. Mijn ouders hadden een auto-ongeluk gehad en mijn moeder moest in het ziekenhuis achterblijven. Die avond wilde hij dat ik bij hem in bed kwam liggen en ik herinner me nog goed dat hij onmiddellijk wakker werd toen ik uit bed wilde stappen – er was kennelijk wel een nabijheid, maar hij kon het niet uiten. Mijn vader was een man zonder woorden.

In mijn puberteit werden mijn ouders ongerust omdat hen wel duidelijk werd dat ik, laten we zeggen, een zekere oriëntering had. De tweede man van mijn oma zei: ‘Je kunt aan jou niet zien of je nou een jongetje of een meisje bent.’ Ik werd op straat wel eens door bouwvakkers nagefloten.

Hun tweede zorg was mijn bovenmatige vroomheid. Toen ik vanwege mijn vermeende domheid van school werd gestuurd – en dus ongeschikt werd geacht voor het priesterschap – was mijn moeder in eerste instantie opgelucht. Ikzelf was door de beeldenstorm van het tweede Vaticaans Concilie, waardoor alle mysterie buiten de kerk werd gezet, ook een stuk minder enthousiast geworden. In die tijd ontdekte ik mijn oriëntering en heb er vervolgens aan toegegeven. Mijn moeder had mij die uitspraak ontlokt. Mijn vader besloot weken niet meer met mij te spreken.

Later, toen ik wel degelijk bleek te kunnen studeren, en ik alsnog tot priester gewijd zou worden, waren mijn ouders min of meer aan het idee gewend, al vond mijn moeder het toen toch weer verschrikkelijk jammer dat ik de brui gaf aan een carrière in de wetenschap. Zo bleef een zekere teleurstelling, voor beiden, steeds voortduren.

Ik geloof dat ze uiteindelijk ook wel trots op mij zijn geweest. Mijn vader is gelukkig oud geworden en het grootste voordeel van een lang leven is dat je de kans krijgt om dingen uit te praten. Hij heeft me een paar keer gevraagd: ‘Heb ik het wel goed gedaan?’ Ik heb hem zeker dingen kwalijk genomen maar ik heb ze hem niet onder de neus gewreven. Dat verdriet wilde ik hem niet aandoen. ‘U hebt het gedaan zoals u meende het te moeten doen’, zei ik. En zo is het ook werkelijk.”

Herkenbaar. Ook mijn verhaal over mijn ouders en vooral over mijn protestants christelijke omgeving/opvoeding is lang en complex.
Wat me vooral in uw verhaal opvalt is hoe snel u al bent ‘teruggevallen’ op het afstandelijk oordelen met uitsluiting van het eigen gevoel, een vorm van arrogantie uit overlevingsdrang. (“Slaan is onbeschaafd”).

V Gij zult niet doden
“Abortus is moord, ik kan het niet anders zeggen. Zelfs als een vrouw is verkracht, mag zij zich niet laten aborteren. Het is natuurlijk verschrikkelijk wat haar is overkomen, maar de vrucht kan
er niets aan doen. U noemt mijn standpunt misdadig, dat begrijp ik best – ik ben niet blind voor de wereld – maar ik zie nochtans geen ruimte voor een ander antwoord. Gelukkig heb ik nog nooit een vrouw met een dergelijke geschiedenis op bezoek gehad want ik zou haar niet gerust kunnen stellen of adviseren. Het enige wat ik voor haar kan doen is bidden. Stel nu dat zij met zelfmoord dreigt, dan zou ik haar nabij blijven en er in ieder geval voor zorgen dat ze nog eens met haar huisarts of een psychiater zou praten.”

Uw houding en die van uw opperbazen doen mij denken aan die definitie van legalisme.
U spreekt wel van ‘Gezonde spanning tussen de leer en het leven’, maar dat lijkt puur theorie te zijn in uw geval.

VI Gij zult geen onkuisheid doen
“Onkuisheid is een lastig begrip. Iemand heet heel kuis te leven als hij bij het altaar zijn ja-woord heeft gegeven en iedere nacht naast zijn vrouw in bed ligt, maar wie weet welke gedachten er in zijn hoofd spelen terwijl hij slaapt? Je moet het ideaal voor ogen houden, maar iedereen weet dat er gedachten op kunnen komen die zich moeilijk laten sturen. Die moet je een plaats zien te geven.

Hier komt u zelf weer in beeld, dus slaat de nuancering toe. Lijkt het.
Het valt natuurlijk niet mee om een leermeester te hebben die dingen schijnt te hebben  gezegd als:  “Maar Ik zeg u, dat zo wie een vrouw aan ziet, om dezelve te begeren, die heeft alrede overspel in zijn hart met haar gedaan.”
Ik heb nog een vage herinnering eraan dat ik als kind een soort gedurige verbazing had over de hardvochtigheid van wat me als god en zijn zoon werd voorgeschoteld. Zeker ook door de donkergrijze kousenuitleg die met zweetlucht en al van de kansel over ons werd uitgeproest.

U, of nee, beter maar gewoon je, je dus, je gaat hier in de verdediging door een insinuerende aanval uit te voeren in de vorm van een quasi retorische vraag. (Ja, die mannen uit Leiden, die zijn niet op hun mondje gevallen): “….., maar wie weet welke gedachten er in zijn hoofd spelen terwijl hij slaapt?”
Hier wordt dus zomaar even de inhoud van het denken terwijl we slapen onder onze directe verantwoordelijkheid geschoven. En daarmee worden we allen tot zondaars en overtreders.
Jij ook. Vooral en in het bijzonder jij, want je hebt het hier over jezelf.

Je vervolgt zonder enige overgang naar een situatie waar de brave burger wakker lijkt te zijn
en wel met een opdracht: “moet het ideaal voor ogen houden”.
En je vervolgt met een maar, een MAAR: “maar iedereen weet dat er gedachten op kunnen komen die zich moeilijk laten sturen. ”
De suggestie is dat er gedachten bestaan die afwijken van het ideaal dat voor ogen wordt gehouden en die dan ook nog opkomen en zich moeilijk laten sturen.
Hoe je dat precies bedoelt, daar ben ik wel benieuwd naar. Je volstaat met te zeggen  dat
je die moeilijk bestuurbare gedachten die afwijken van het ideaal dat je je voor ogen moet houden en desondanks opkomen een plaats moet zien te geven.
Je spreekt een beetje in raadselen, als ik zo vrij mag zijn.

Ik heb in mijn jeugd met mannen geslapen, en gedachten aan die gebeurtenissen komen nog wel eens naar boven. Ik probeer er rustig onder te blijven, er niet al te krampachtig mee om te gaan. Nee, ik mag mezelf zeer zeker niet beroeren, maar soms ontlaadt het lijf zich in de nacht. Een natte droom, ouderwets gezegd. Voor mezelf heb ik daar geen enkel probleem mee, maar ik kan mij herinneren dat het me een keer tijdens een logeerpartij is overkomen en ik moet u zeggen dat het behoorlijk gênant is om te zien hoe de zuster de volgende dag het bed komt verschonen. Maar enfin, zo is het leven. Het hoort bij mijn lijf, het hoort bij ieders lijf.

Mijn ervaring met natte dromen gaat terug tot mijn jeugd. Mijn eerste orgasme gebeurde spontaan terwijl ik wakker was, ik lag als elf- of twaalfjarige met een hersenschudding in bed.
Ik schrok me kapot.
De rest van mijn leven heeft het soort ontlading waarvan jij nog steeds af en toe de slapende getuige zegt te zijn, zich niet meer aan mij voltrokken. Het kreeg de kans niet. Zelfs als ik alleen ben, ben ik seksueel een actief baasje. Mijn eerste orgasmeloze weken deden zich pas voor tijdens retraites het laatste decennium. En er was een keer zo een ontspanning op dat gebied na een retraite dat ik vrijwel direct wist: dit gaat een jaar duren. En dat deed het ook.
Vanuit die rust kan ik me niet voorstellen dat er een nachtelijke zaadlozing zou optreden.

Anders gezegd, wat je beschrijft is een sterke seksuele onrust in je, die zich dan maar tijdens je slaap ontlaadt.
En dat dat het gevolg is van het opkomen van herinneringen aan vrijpartijen van lang geleden en
gedachten aan die gebeurtenissen. Je zegt ook dat die herinneringen je onrustig maken en dat je de neiging hebt daar krampachtig op te reageren. En dat je probeert daar rustig onder te blijven.
En daar lig je dan, met je het jezelf opgelegde “Je moet het ideaal voor ogen houden, maar iedereen weet dat er gedachten op kunnen komen die zich moeilijk laten sturen. Die moet je een plaats zien te geven.”
En ja, inderdaad gênant als je je vlekken moet laten opruimen door een non en er dan ook bij blijft staan. Klinkt een beetje masochistisch, padre.
En om het dan af te doen met “Het hoort bij mijn lijf, het hoort bij ieders lijf.”
Het klinkt voor mij meer als een nog niet gestreden strijd in een omgeving die gonst van de onderdrukte en niet echt tot rust gekomen sex drive. Of, zoals ik gisteravond opeens opschreef, in een vage poging ook eens van de tongriem gesneden te zijn (Ik kom wel niet uit Leiden, maar wel bijna: Oegstgeest): ‘Mijn lijf, ieders lijf. Tsja, de Leidse Corpsbal die zich probeert te verstoppen in de grote massa’.
Het is voor mijn directe omgeving altijd merkbaar waarmee ik zoal bezig ben, momenteel met jou, u edele. ‘k Werd gebeld door vriend Jan, een sensitieve man. Ik vroeg hem ‘Ken jij Antoine Bodar’? ‘Ja’, zei Jan, ‘die zie ik wel eens op tv. Hij heeft iets geils over zich. Iets smerigs ook.’
“Dat heb je goed gezien Jan’, zei ik zonder nadenken.

Vanavond onder meer dit bekeken: http://vimeo.com/7070700
En gelezen dat, een hoger nivo van onderdrukking van de levensstroom gaat over macht, de net vertrokken paus Ratzinger niet alleen alle bisschoppen had bevolen hun mond te houden over misbruik, maar ook zijn leerling Leonardo Boff het zwijgen wilde opleggen toen deze een boek had geschreven getiteld Kerk, Charisma en Macht. (http://nl.wikipedia.org/wiki/Leonardo_Boff).
En al de eerste angst voor het welzijn van de nieuwe paus in woorden uitgedrukt gezien.
(Jij vind de man nu al te populistisch las ik, en volgens mij heeft hij alleen nog goedenavond vrienden tegen ons gezegd):
Do you think he could go live outside the Vatican?

Like John Paul I who, two days before dying, gathered the cardinals and announced that to them; two days later, he turned up dead.

Are you saying that Pope Francis would be taking a risk?

It’s a risk, because there’s a history in the Vatican of many assassinations, a long time ago. He should be careful because where there’s a struggle for power, there’s no love — and power always seeks more power. He should handle this to make reforms without causing a schism. The base of the two previous popes was the fundamentalists like Opus Dei, Communion and Liberation, and the Knights of Christ. Those groups must be very unhappy with the new pope, who is more social [justice] based.
(http://wearechurchsa.blogspot.nl/p/pope-st-francis-international-movement.html)

De eerder genoemde ex priester noemde mij in relatie tot jou het onlangs verschenen boek over Pater van Kilsdonk. Dat heb ik om die reden aangeschaft en met immens plezier gelezen.
Heb besloten daarover twee aparte stukjes te gaan schrijven op dit weblog.
De titels heb ik al: De kater van de pater en Parels van de pater.
Genoeg woorden over de Tien Geboden die overigens in hun oorspronkelijke taal de Tien Woorden waren geheten. Een niet onbelangrijke betekenisverschuiving. Het is een uiting van het dwingelandij karakter van de farizeeërkant van de Roomse Kerk en later de Protestantse kerken. Van streven naar moeten. Pater van Kilsdonk omschrijft het zo: ‘Waar de farizeeër uit alle eeuwen de eigen onzekerheden overschreeuwt door de bazuinstoten van wet of dogma of, misschien nog erger, zijn jaloezie op de randfiguren wreekt door de wet zelf tot een huis van bewaring te maken, laat Jezus zich juist ontroeren door de oneindigheid van de eenling en van zijn gelaat, onherhaalbaar, onoptelbaar.’

cc Antoine Bodar
Trouw
Pauw en Witteman